استانداردهای صنعت دارو

در صنعت داروسازی استاندارهای متنوعی وجود داشته که کشورهای مختلف با توجه به مقررات داخلی خود به یک یا چند استاندارد استناد می نمایند. در اینجا معتبرترین و پرکاربردترین استاندارها و راهنماهای موجود در صنعت داروسازی شرح داده شده است.

FDA

کد مقررات فدرال (CFR) کدگذاری قوانین عمومی و دائمی است که توسط ادارات و آژانس های اجرایی دولت فدرال آمریکا منتشر شده است. کد مقررات فدرال به 50 عنوان تقسیم می شود که حوزه های وسیعی را که مشمول مقررات فدرال هستند، نشان می دهد. عنوان 21 از CFR برای قوانین سازمان غذا و دارو در نظر گرفته شده است.

عنوان 21 از CFR شامل سه فصل است. ساختار کلی CFR 21 به شرح جدول زیر است:

CFR - Code of Federal Regulations Title 21 (Food and Drugs)

بخش 11 از زیر فصل A فصل اول CFR21 Part 11 مرتبط با ثبت الکترونیک و امضا الکترونیک است که مبحث مهمی در معتبرسازی فرآیندهای ثبت و انتقال اطلاعات در خطوط تولید می باشد.

بخش های 210 و 211 از زیر فصل C فصل اول CFR21 Part 210-211 مرتبط با اصول GMP برای تولید، بسته بندی و نگهداری دارو است.

CFR 21 Part 210.1-210.3:

CURRENT GOOD MANUFACTURING PRACTICE IN MANUFACTURING, PROCESSING, PACKING, OR HOLDING OF DRUGS; GENERAL

CFR 21 Part 211.1-211.208:

CURRENT GOOD MANUFACTURING PRACTICE FOR FINISHED PHARMACEUTICALS

EU GMP

EudraLex مجموعه ای از قوانین و مقررات حاکم بر محصولات دارویی در اتحادیه اروپا است. این مجموعه شامل 10 جلد است که جلد چهارم آن مربوط به راهنمای GMP برای تولید محصولات دارویی انسانی و حیوانی می باشد. عنوان کامل جلد چهارم EudraLex به شرح زیر است:

‘The Rules Governing Medicinal Products in the European Union, Volume 4, EU Guidelines to Good Manufacturing Practice, Medicinal Products for Human and Veterinary Use’

این استاندارد اغلب به عنوان (EU GMP) شناخته می شود، هر چند که این عنوان درستی برای این استاندارد نیست. ضمیمه شماره 1 این استاندارد (Annex 1) به موضوع کلاس بندی اتاق های تمیز می پردازد.

استاندرد ISO 14644

سازمان جهانی استاندارد (ISO) در سال 1999 اولین مجموعه از استانداردهای مرتبط با اتاق تمیز را تحت عنوان Cleanrooms and associated controlled environments را منتشر نمود. بخش اول این استاندارد به شماره ISO 14644-1 به موضوع کلاس بندی اتاق های تمیز اختصاص دارد. در این استاندارد مبنای تعیین کلاس تمیزی اتاق های تمیز تشریح شده است. در زیر جدول تعیین کلاس بندی اتاق های تمیز بر مبنای این استاندارد آمده است.

 این استاندارد شامل بخش های زیر است:

• Part 1: Classification of air cleanliness by particle concentration
• Part 2: Monitoring to provide evidence of cleanroom performance related to air cleanliness by particle concentration
• Part 3: Test methods
• Part 4: Design, construction and start-up
• Part 5: Operations
• Part 7: Separative devices (clean air hoods, gloveboxes, isolators and mini-environments)
• Part 8: Classification of air cleanliness by chemical concentration (ACC)
• Part 9: Classification of surface cleanliness by particle concentration
• Part 10: Classification of surface cleanliness by chemical concentration

PIC/S

طرح همکاری بازرسی دارویی (PIC/S) در سال 1995 به عنوان توسعه کنوانسیون بازرسی دارویی (PIC) بوجود آمد.

PIC/S یک قرارداد همکاری غیرالزام‌آور و غیررسمی بین مقامات نظارتی در زمینه GMP محصولات دارویی برای استفاده انسانی یا دامی است.

هدف PIC/S هماهنگ کردن رویه‌های بازرسی در سراسر جهان از طریق توسعه استانداردهای مشترک در زمینه GMP و با ارائه فرصت‌های آموزشی به بازرسان است. همچنین هدف آن تسهیل همکاری و شبکه‌سازی بین مقامات ذیصلاح، سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و در نتیجه افزایش اعتماد متقابل است. این امر در ماموریت PIC/S که رهبری توسعه بین المللی، پیاده سازی و نگهداری استانداردهای هماهنگ GMP و سیستم های کیفیت بازرسان در زمینه محصولات دارویی است، منعکس شده است.

آخرین ویرایش این استاندارد که در فوریه 2022 منتشر شده است از لینک های زیر قابل دریافت است:

• PE 009-16 GMP Guide (Intro)
• PE 009-16 GMP Guide (Part I Basic Requirements for Medicinal Products)
• PE 009-16 GMP Guide (Part II Basic Requirements for APIs)
• PE 009-16 GMP Guide (xAnnexes)

WHO

اولین متن پیش نویس WHO در مورد GMP در سال 1968 به تصویب رسید. در حال حاضر بیش از 100 کشور مقررات WHO در حوزه  GMP را در قوانین ملی خود برای تولید دارو گنجانده اند و بسیاری از کشورهای دیگر نیز مفاد و رویکرد آن را در تعریف الزامات GMP ملی خود لحاظ کرده اند. راهنماهای منتشر شده توسط WHO در حوزه GMP مبنای بسیاری از استانداردهای دیگر از جمله PIC/S و EU GMP است. این راهنماها توسط کمیته های تخصصی WHO در حوزه دارو با عنوان WHO Expert Committee on Specification for Pharmaceutical Preparations تهیه شده و تحت عنوان WHO Technical Report Series منتشر می شود. تا کنون تعدادی زیادی از این راهنماها توسط WHO منتشرشده و به صورت رایگان قابل دسترس می باشد. موارد زیراز جمله مهمترین این راهنماها در حوزه طراحی و اجرای پروژه های داروسازی می باشد:

WHO TRS 1019 GMP Guidelines

WHO TRS 957 Annex 3- GMP for Hazardous Products

TRS 986 Annex2- WHO good manufacturing practices for pharmaceutical products: main principles

TRS 970Annex2 - WHO good manufacturing practices: water for Pharmaceutical use

ICH

International Council for Harmonisation of Technical Requirements for Pharmaceuticals for Human Use

شورای بین المللی هماهنگ سازی الزامات فنی برای داروها برای استفاده انسانی (ICH) نهادی است که در سال 1990 تأسیس شده و به تدریج تکامل یافته است. این نهاد مقامات نظارتی و صنعت داروسازی را برای بحث در مورد جنبه های علمی و فنی توسعه و ثبت محصولات دارویی گرد هم می آورد. ماموریت ICH ارتقای سلامت عمومی با دستیابی به هماهنگی بیشتر از طریق توسعه دستورالعمل‌های فنی و الزامات ثبت محصولات دارویی در سرتاسر جهان است تا اطمینان حاصل شود که داروهای ایمن، مؤثر و با کیفیت تولید، و ثبت و نگهداری می شوند.

موضوعاتی که ICH به آن می پردازد به چهار دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:

• Q : Quality Guidelines
• S : Safety Guidelines
• E : Efficacy Guidelines
• M : Multidisciplinary Guidelines

بخش های زیر از راهنمای کیفی ICH در فرآیندهای طراحی و اجرای پروژه های داورسازی مورد توجه می باشد:

• ICH Q7- GMP for API (2000)
• ICH Q9- Quality Risk Management
• ICH Q10- Pharmaceutical Quality System